Chi phí cơ hội là gì? Công thức tính chi phí cơ hội và ý nghĩa

Chi phí cơ hội là một thuật ngữ vô cùng phổ biến trong cuộc sống và nó thường bị chúng ta bỏ quên khi đưa ra các quyết định lựa chọn. Vậy chi phí cơ hội là gì? Chi phí cơ hội có tác động như thế nào đến cuộc sống? Tất cả sẽ được Bizfly giải đáp trong bài viết sau đây.

Chi phí cơ hội là gì?

Chi phí cơ hội (Opportunity Cost) là giá trị của sự lựa chọn tốt nhất mất đi khi chúng ta lựa chọn một phương án khác. Đây là khoản chi phí mà mọi người bắt buộc phải lựa chọn, tức là để đạt được một lợi ích nhất định thì ta phải bỏ qua một giá trị lợi ích khác. Chi phí cơ hội không nhất định được thể hiện bằng tiền mà nó còn là thời gian, công sức hay những giá trị văn hóa khác.

Dựa trên cơ sở nguồn lực khan hiếm, chi phí cơ hội bắt chúng ta phải đưa ra sự lựa chọn, đánh đổi một chi phí nhất định để đạt được một lợi ích nào đó. Có nghĩa là là chi phí cơ hội của một phương án được lựa chọn chính là những giá trị tốt nhất đã bị bỏ qua để thực hiện sư lựa chọn trước đó. Trong sản suất, chi phí cơ hội của hàng hóa chính là số lượng hàng hóa cần phải hy sinh để sản xuất ra một loại hàng hóa nào đó. 

Chi phí cơ hội là gì?

Chi phí cơ hội cũng được sử dụng để làm căn cứ so sánh lợi ích đạt được khi thực hiện các sự lựa chọn, được gọi là chi phí kinh tế. Trong đó, những nhà kinh doanh và người tiêu dùng sẽ thực hiện các lựa chọn trên cơ sở so sánh lợi ích và chi phí bỏ ra tại mỗi điểm biên.

Ví dụ, Một người đàn ông quyết định sử dụng 100 triệu để đầu tư và thị trường chứng khoán thay vì cầm 100 triệu này đi gửi ngân hàng để lấy lãi suất hàng tháng. Ở đây, chi phí cơ hội của người đàn ông này trong việc đầu tư 100 triệu vào thị trường chứng khoán chính là tiền lãi suất hàng tháng khi gửi tiền vào ngân hàng.

Bởi vì chi phí cơ hội mang tính trừu tượng và tương đối vì vậy mà nó không được thể hiện ở trong báo cáo của bảng cân đối kế toán, tài chính. Tuy nhiên, đây là một khoản chi phí mà doanh nghiệp sẽ cần phải cân nhắc mỗi khi đưa ra một quyết định nào đó.

Công thức tính chi phí cơ hội

Sau đây là công thức tính chi phí cơ hội: Chi phí cơ hội (OC) = FO - CO

Trong đó:

• OC (Opportunities cost) là chi phí cơ hội
• FO (Return on best foregone option) là chỉ số lợi nhuận của lựa chọn tốt nhất
• CO (Return on chosen option) là chỉ số đại diện cho lợi ích của phương án lựa chọn

Cách tính chi phí cơ hội

Để hiểu rõ hơn về công thức này, mọi người có thể xem qua ví dụ như sau:

• Trường hợp 1: Một người tên A quyết định đầu tư kinh doanh sản phẩm làm đẹp, lợi nhuận hàng tháng A thu về là 22 triệu
• Trường hợp 2: A quyết định đi làm cho một công ty kinh doanh sản phẩm làm đẹp. Mức thu nhập đều đặn hàng tháng A nhận được là 25 triệu.

Giả sử A vẫn lựa chọn đầu tư kinh doanh sản phẩm làm đẹp thì chi phí cơ hội khi A lựa chọn tiếp tục đầu tư và không đi làm tại công ty sẽ là OC = 25 - 22 = 3 triệu.

Ý nghĩa của chi phí cơ hội

Chi phí cơ hội là một trong những chi phí vô cùng quan trọng trong cả cuộc sống lẫn hoạt động kinh doanh. Nhìn vào khoản chi phí này, mọi người có thể biết được mình đã làm được những gì, lợi ích thu được là gì và phần lợi ích về thời gian, tiền bạc hay công sức mất đi của mình khi lựa chọn phương án khác là như thế nào từ đó có được những quyết định đúng đắn, quan trọng trong cuộc sống.

Trong tất cả các quyết định của con người đều có chi phí cơ hội dù cho nó là khoản chi phí vô hình rất khó nhận thấy. Mỗi khi đưa ra một quyết định, sự khác biệt giữa các kết quả của sự lựa chọn chính là những chi phí cơ hội mà mọi người phải đối mặt từ đó mỗi khi ra quyết định cần phải lựa chọn kỹ càng, cẩn thận.

Các doanh nghiệp đều mong muốn sử dụng tối đa các nguồn lực mà mình sở hữu. Tuy nhiên tiềm lực lại là thứ không phải vô hạn vì vậy điều quan trọng nhất chính là phải đưa ra được quyết định đúng đắn để tận dụng hiệu quả những gì chúng ta sở hữu.

Trong lĩnh vực kinh doanh, việc xác định chi phí cơ hội còn mang đến cho chúng ta nhiều cơ hội như sau:

• Đánh giá các sự lựa chọn: Việc phải từ bỏ giá trị của một cơ hội khi lựa chọn một lựa chọn khác khiến cho chúng ta đánh giá chính xác được giá trị của các sự lựa chọn từ đó đưa ra quyết định kinh doanh hợp lý hơn.
• Xác định chi phí ẩn: Chi phí cơ hội thường không hiển thị rõ ràng. Khi chúng ta tiến hành phân tích và nghiên cứu các cơ hội có thể tìm ra những khoản chi phí ẩn mà trước đây chưa từng nghĩ đến.
• Tăng khả năng cạnh tranh: việc hiểu rõ các chi phí cơ hội mà doanh nghiệp phải bỏ ra sẽ giúp nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường. Tìm ra lựa chọn tốt nhất và đưa ra quyết định kinh doanh khôn ngoan.

Đọc thêm: Chiến lược dẫn đầu về chi phí: Khái niệm, ưu điểm và hạn chế

Ưu và nhược điểm của chi phí cơ hội

Việc phân tích ưu và nhược điểm của chi phí cơ hội cho thấy những giá trị mà chúng ta đạt được cũng như mất đi khi đưa ra một quyết định nào đó trong cuộc sống. Từ đó đưa ra được các quyết định đúng đắn mang đến giá trị về lợi nhuận lâu dài.

Ưu điểm

• Nhìn nhận được cơ hội bị mất đi: Việc xác định những giá trị mà mình sẽ mất đi khi quyết định lựa chọn một phương án nào đó sẽ giúp chúng ta cẩn thận, bình tĩnh hơn trong việc đưa ra quyết định.
• Giá trị tương đối của chi phí cơ hội: Với việc phân tích chi phí cơ hội, doanh nghiệp có thể so sánh lợi ích và giá trị tương đối của từng phương án lựa chọn từ đó dễ dàng đưa ra được quyết định mang lại giá trị tốt nhất cho tổ chức.

Ưu và nhược điểm của chi phí cơ hội

Nhược điểm

• Mất nhiều thời gian để tính toán: Việc cân nhắc các sự lựa chọn sẽ khiến mọi người mất nhiều thời gian hơn để có thể đưa ra được một quyết định. Tuy nhiên, không phải lúc nào chúng ta cũng có thể dành thời gian để đánh giá các sự lựa chọn. Đôi khi việc chậm trễ trong các quyết định còn khiến cho ta bị mất đi nhiều cơ hội khác mà cần phải ra quyết định nhanh chóng, quyết đoán.
• Không được hạch toán: Vì chi phí cơ hội là những khoản chi phí vô hình giúp doanh nghiệp cân đo đong đếm các sự lựa chọn khi ra quyết định cho nên khoản chi phí này không được hạch toán vào trong tài khoản kế toán của công ty. Đây được xem là nhược điểm lớn nhất của khoản chi phí này.

Điểm khác nhau giữa chi phí cơ hội và chi phí chìm

Chi phí chìm (Sunk Cost) là một trong những khoản chi phí của doanh nghiệp được hiểu một cách đơn giản là chi phí mà doanh nghiệp đã bỏ ra và không thể lấy lại được.

Ví dụ: Bạn mua một chiếc áo khoác trên mạng với giá 500.000 đồng. Tuy nhiên khi nhận được hàng bạn nhận ra áo không giống như theo lời mô tả của shop. Lúc này bạn sẽ có hai sự lựa chọn: Vì tiếc tiền nên vẫn mặc chiếc áo đó và bỏ đi vì cảm thấy không phù hợp. Lúc này, số tiền 500.000 mà bạn phải bỏ ra để mua chiếc áo khoác chính là chi phí chìm. Đây là khoản chi phí không thể lấy lại được dù cho có chọn phương án nào trong hai phương án trên đi chăng nữa.

Chi phí cơ hội và chi phí chìm đều là những nhân tố ảnh hưởng lớn đến việc quyết định đầu tư của doanh nghiệp tuy nhiên về bản chất thì hai khái niệm này có những khác biệt như sau:

• Về bản chất: Chi phí cơ hội là khoản lợi ích mà doanh nghiệp phải mất đi khi lựa chọn phương án khác và đây không phải khoản chi phí thực chi. Trong khi đó, chi phí chìm là khoản thực chi và không thể thu hồi lại được dù cho có lựa chọn phương án nào.
• Ảnh hưởng đến quyết định đầu tư: Khi xem xét đến quyết định đầu tư, người ra thường sẽ tính đến chi phí cơ hội còn chi phí chìm thường hay bị loại bỏ bởi vì đây là khoản chi phí không thể thu hồi.

Bí quyết để sử dụng chi phí cơ hội hiệu quả nhất

Chi phí cơ hội cho ta thấy được rằng một cơ hội được lựa chọn sẽ có một cơ hội khác mất đi. Vì vậy, để có thể nâng cao cơ hội nắm bắt các cơ hội trong cuộc sống, mọi người có thể triển khai các phương thức như sau:

Cân nhắc kỹ trước khi ra quyết định

Trong cuộc sống, sẽ có những lúc mà mọi người sẽ phải đưa ra các sự lựa chọn trong cùng một thời điểm. Lúc này, nếu như không có sự tỉnh táo trong suy nghĩ, rất có thể bạn sẽ đưa ra lựa chọn sai lầm và hối tiếc về sau. Chính vì vậy, trước khi đưa ra một quyết định nào, hãy cân nhắc thật kỹ về cơ hội cũng như thách thức mà nó mang lại. Tự mình đặt vấn đề xem liệu năng lực của mình có thể thực hiện được việc đó không. Một cơ hội tốt phải đi kèm với năng lực thực hiện của bản thân nữa.

Các bí quyết để sử dụng chi phí cơ hội hiệu quả nhất

Hiểu rõ chính mình

Không ai hiểu rõ mình hơn là chính bản thân mình. Vì vậy, khi đưa ra một quyết định mọi người hãy tự hỏi xem thật sự mình mong muốn điều gì. Việc xác định mục tiêu mà mình hướng đến sẽ giống như một kim chỉ nam để giúp mọi người biết đâu là phương án phù hợp và cơ hội nắm bắt hợp lý. Không có mục tiêu sẽ khiến mọi người không biết nên lựa chọn phương án nào mới là tốt nhất.

Tính toán chi phí cơ hội

Hãy đặt các cơ hội lên trên bàn cân và so sánh về những ưu nhược điểm của từng cơ hội. Hãy tập trung vào các lựa chọn mang đến tiềm năng lợi nhuận cao nhất và từ bỏ các cơ hội lợi nhuận thấp hơn.

Sử dụng các kỹ thuật đánh giá rủi ro

Không chỉ tính đến cơ hội mang lại lợi nhuận trong các cơ hội, mọi người cần phải đánh giá cả những rủi ro mà nó mang lại có ảnh hưởng đến quyết định kinh doanh của mình. Để làm được điều này, mọi người có thể sử dụng một số kỹ thuật phân tích rủi ro như là SWOT, phân tích Pestle hay 5 lực cạnh tranh của Porter....

Bài viết mà Bizfly chia sẻ trên đây là toàn bộ thông tin về khái niệm chi phí cơ hội, tầm quan trọng cũng như các cách để xác định chi phí cơ hội một cách hiệu quả. Qua đó mọi người có thể áp dụng các nguyên tắc liên quan đến chi phí cơ hội và đưa ra quyết định đúng đắn trong kinh doanh.

Xem thêm: 7 cách tối ưu hóa chi phí trong doanh nghiệp hiệu quả nhất hiện nay