Chi phí cơ hội là gì? Đặc điểm, phân loại và cách tính chi phí cơ hội [ĐẦY ĐỦ]

Chi phí cơ hội được biết là một thuật ngữ vô cùng phổ biến trong cuộc sống và nó thường bị chúng ta bỏ quên khi đưa ra các quyết định lựa chọn. Vậy chi phí cơ hội là gì? Chi phí cơ hội có tác động như thế nào đến cuộc sống? Tất cả sẽ được Bizfly giải đáp trong bài viết sau đây.

Chi phí cơ hội là gì?

Chi phí cơ hội (Opportunity Cost) hay còn gọi là chi phí kinh tế. Đây là phần lợi ích tiềm năng mà doanh nghiệp bỏ lỡ khi lựa chọn phương án này thay vì phương án khác. Nhờ khoản chi phí này, doanh nghiệp có thể lập ra những kế hoạch chiến lược và đưa ra những lựa chọn sáng suốt trong kinh doanh.

Ví dụ:

Doanh nghiệp A có 10 tỷ đồng để đầu tư. Doanh nghiệp có thể lựa chọn giữa: 

• Đầu tư vào dự án X với lợi nhuận dự kiến 15%/năm. 
• Đầu tư vào dự án Y với lợi nhuận dự kiến 20%/năm. 
• Gửi tiết kiệm ngân hàng với lãi suất 6%/năm. 

Trong trường hợp này, chi phí cơ hội của việc đầu tư vào dự án X là 5% lợi nhuận/năm (lợi nhuận dự kiến của dự án Y) và ngược lại. Chi phí cơ hội của việc gửi tiết kiệm ngân hàng là 9% và 14% lợi nhuận/năm so với dự án X và Y.

Đặc điểm nổi bật của chi phí cơ hội

Việc tính toán chi phí cơ hội rất cần thiết trong kinh doanh bởi những đặc điểm nổi bật sau:

• Là các chi phí chưa phát sinh

 Chi phí cơ hội là chi phí tương lai, được tính toán từ các thông tin hiện có, đóng vai trò quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp tới tương lai doanh nghiệp.

• Là cơ sở cho việc đưa ra quyết định

Việc tính toán kỹ lưỡng các chi phí cơ hội giúp doanh nghiệp có thể lựa chọn ra những phương án phù hợp, đem lại lợi nhuận cao cho doanh nghiệp.

• Không thể xác định hoàn toàn chính xác

Việc tính toán chi phí cơ hội dựa trên những thông tin được kiểm duyệt, giá cả, thời gian và môi trường kinh doanh. Nhưng trong kinh doanh, mọi thứ thay đổi nhanh chóng theo từng ngày. Chính vì thế, môi trường và dữ liệu được tính toán sẽ không thể hoàn toàn chính xác.

• Không thể hiện trên báo cáo tài chính

Báo cáo tài chính thể hiện những chi  phí đã xảy ra, trong đó, chi phí cơ hội là những chi phí của tương lai, chưa phát sinh trong hiện tại. Do đó, chi phí cơ hội không thể hiện trên báo cáo tài chính.

Phân loại chi phí cơ hội

Trong kinh doanh, rất dễ nhầm lẫn giữa chi phí cơ hội rõ ràng và chi phí cơ hội ẩn, các doanh nghiệp cần phải lưu ý một số điểm sau:

Để phân biệt rõ hơn 2 loại chi phí cơ hội này, chúng ta có vị dụ sau:

Doanh nghiệp X chi thêm 10 tỷ để mở rộng và xây dựng thêm nhà xưởng trên mảnh đất có sẵn.

Khi đó: 

• Chi phí cơ hội rõ ràng là 10 tỷ đồng mà doanh nghiệp có thể sử dụng để đầu tư vào hoạt động khác( đầu tư về kỹ năng cho công nhân, đầu tư cổ phiếu,...)
• Chi phí cơ hội ẩn là khoản thu nhập mà doanh nghiệp có thể thu được nếu cho thuê diện tích đó

 Công thức tính chi phí cơ hội

Chi phí cơ hội được xác định bằng công thức sau:

Trong đó:

• FO: Return on best-forgone option(Lợi ích từ phương án tốt nhất bị bỏ qua) hay còn gọi là chi phí ẩn.
• CO: Return on chosen option(Lợi ích từ phương án được chọn) hay còn gọi là chi phí hiện.

Ví dụ:

Giả sử một doanh nghiệp có thể sản xuất hai sản phẩm A và B với số lượng giới hạn là 100 đơn vị. Nếu doanh nghiệp chọn sản xuất 80 đơn vị sản phẩm A và 20 đơn vị sản phẩm B

-  Khi đó, chi phí cơ hội của việc sản xuất sản phẩm A sẽ là: 

 OC = Lợi nhuận kỳ vọng từ việc sản xuất thêm 20 đơn vị sản phẩm B - Lợi nhuận kỳ vọng từ việc sản xuất thêm 20 đơn vị sản phẩm A

Giả sử lợi nhuận kỳ vọng từ việc sản xuất một đơn vị sản phẩm B là 10.000 đồng và lợi nhuận kỳ vọng từ việc sản xuất một đơn vị sản phẩm A là 8.000 đồng. 

-  Chi phí cơ hội của việc sản xuất sản phẩm A sẽ là: 

OC = (20 đơn vị sản phẩm B x 10.000 đồng/đơn vị) - (20 đơn vị sản phẩm A x 8.000 đồng/đơn vị) = 40.000 đồng 

Điều này có nghĩa là doanh nghiệp đã bỏ lỡ 40.000 đồng lợi nhuận kỳ vọng (từ việc sản xuất thêm 20 đơn vị sản phẩm B) khi chọn sản xuất thêm 20 đơn vị sản phẩm A.

Nguyên tắc áp dụng chi phí cơ hội

Dưới đây là một số nguyên tắc áp dụng chi phí cơ hội cần lưu ý:

• Xác định rõ các lựa chọn thay thế

Bước đầu tiên là xác định tất cả các lựa chọn thay thế có sẵn cho doanh nghiệp. Càng có nhiều lựa chọn, chi phí cơ hội của doanh nghiệp càng cao

• Đánh giá giá trị của mỗi lựa chọn

Sau khi đã xác định các lựa chọn thay thế, doanh nghiệp cần đánh giá giá trị của mỗi lựa chọn. Giá trị của một lựa chọn bao gồm cả lợi ích và chi phí của nó.

• So sánh chi phí cơ hội của mỗi lựa chọn

Chi phí cơ hội của mỗi lựa chọn là giá trị của lợi ích tốt nhất mà doanh nghiệp bỏ lỡ khi lựa chọn lựa chọn đó. Để so sánh chi phí cơ hội của các lựa chọn, doanh nghiệp cần so sánh giá trị của mỗi lựa chọn với giá trị của lựa chọn có giá trị cao nhất.

• Lựa chọn phương án có chi phí cơ hội thấp nhất

Sau khi đã so sánh chi phí cơ hội của các lựa chọn, doanh nghiệp nên lựa chọn phương án có chi phí cơ hội thấp nhất. Tuy nhiên, doanh nghiệp cũng cần cân nhắc các yếu tố khác như sở thích cá nhân, rủi ro và thời gian. 

• Luôn ghi nhớ chi phí cơ hội

Chi phí cơ hội là một khái niệm quan trọng cần được ghi nhớ khi doanh nghiệp đưa ra bất kỳ quyết định nào. Việc cân nhắc chi phí cơ hội sẽ giúp doanh nghiệp đưa ra quyết định sáng suốt và sử dụng nguồn lực hiệu quả.

Áp dụng chi phí cơ hội để tối ưu hóa lợi nhuận doanh nghiệp

Trong kinh doanh, xác định được chi phí cơ hội của những phương án đầu tư sẽ giúp doanh nghiệp lựa chọn phương án sử dụng nguồn lực (nhân viên, vốn, nguyên vật liệu,...) mang lại lợi nhuận cao nhất với chi phí thấp nhất.

Qua đó tránh lãng phí nguồn lực vào các hoạt động không hiệu quả, ít sinh lời và tập trung nguồn lực vào những hoạt động cốt lõi, có lợi thế cạnh tranh.

Ví dụ:

Một doanh nghiệp có vốn 10 tỷ đồng đang muốn đầu tư sinh lời

• Phương án 1: Gửi lãi ngân hàng với mức lãi suất 7%/năm với mức độ rủi ro thấp.
• Phương án 2: Đầu tư cổ phiếu, chứng khoán với mức lãi suất 15-20%/năm với mức độ rủi ro cao.
• Phương án 3: Đầu tư vào chứng chỉ quỹ với lãi suất 8-10%/năm với độ rủi ro trung bình, cần theo dõi thường xuyên.

Nếu doanh nghiệp lựa chọn phương án 1 và 3 thì doanh nghiệp sẽ đánh mất tiềm năng sinh lời của phương án 2. Song nếu doanh nghiệp lựa chọn phương án 2 thì sẽ có khả năng rủi ro cao. 

Vì vậy, trước khi đưa ra quyết định của mình, doanh nghiệp cần phải tính toán cẩn thận và kỹ lưỡng chi phí cơ hội để có thể vững bước trên con đường kinh doanh.

Q&A: Chi phí cơ hội

Chi phí cơ hội là loại chi phí rất dễ nhầm lẫn trong kinh doanh, sau đây bizfly sẽ giải đáp một số thắc mắc thường gặp:

Phân biệt chi phí cơ hội và chi phí chìm?

Chi phí cơ hội là giá trị của lợi ích tốt nhất mà bạn có thể bỏ lỡ khi lựa chọn một phương án. Loại chi phí này được sử dụng để so sánh các lựa chọn thay thế và đưa ra quyết định hiệu quả nhất .

Trong khi đó, chi phí chìm được hiểu là khoản chi phí đã được phát sinh và không thu hồi được, bất kể bạn lựa chọn phương án nào. Chi phí này được các doanh nghiệp sử dụng để đánh giá hiệu quả của các quyết định đã được thực hiện và rút kinh nghiệm cho tương lai.

Chi phí cơ hội tăng dần?

Chi phí cơ hội tăng dần (The law of increasing opportunity cost) là một nguyên tắc kinh tế khẳng định rằng khi doanh nghiệp sử dụng ngày càng nhiều nguồn lực hạn chế vào một hoạt động, chi phí cơ hội của bạn sẽ tăng dần theo mỗi "đơn vị" nguồn lực được thêm vào.

Quy luật này nhắc nhở doanh nghiệp rằng nguồn lực là có hạn và cần được sử dụng một cách hợp lý để đạt được lợi ích cao nhất, cần cân nhắc kỹ lưỡng trước khi quyết định tiếp tục đầu tư hay chuyển hướng nguồn lực sang hoạt động khác hiệu quả hơn. Nhờ vậy, doanh nghiệp có thể tránh lãng phí nguồn lực vào những hoạt động không mang lại lợi nhuận hoặc lợi nhuận thấp, tập trung nguồn lực vào những hoạt động cốt lõi, có lợi thế cạnh tranh để gia tăng lợi nhuận và phát triển bền vững.

Bài viết mà Bizfly chia sẻ là toàn bộ thông tin về khái niệm chi phí cơ hội, đặc điểm và cách áp dụng chi phí cơ hội để nâng cao lợi nhuận cho doanh nghiệp. Qua đó mọi người có thể áp dụng các công thức và nguyên tắc liên quan đến chi phí cơ hội nhằm đưa ra quyết định đúng đắn trong kinh doanh