Mô hình kinh doanh là gì? Top 15 mô hình kinh doanh hiệu quả hiện nay

Để lựa chọn được một mô hình kinh doanh phù hợp hiển nhiên không phải là điều đơn giản, đặc biệt là đối với những doanh nghiệp vừa bước chân vào thị trường kinh doanh đầy biến động như hiện nay. Chính vì vậy, để giúp mọi người đưa ra được lựa chọn chính xác nhất, các chuyên gia của Bizfly sẽ chia sẻ đến cho quý bạn đọc thông tin kiến thức để hiểu rõ mô hình kinh doanh là gì cũng như các mô hình kinh doanh phổ biến đem lại lợi nhuận tốt nhất hiện nay trong nội dung dưới đây.

Mô hình kinh doanh là gì?

Mô hình kinh doanh (Business Model) hay hiểu đơn giản là một chiến lược, khuôn mẫu mà doanh nghiệp sử dụng để phục vụ cho mục kinh doanh từ đó mang lại lợi nhuận cao cho tổ chức. Thông qua mô hình kinh doanh, doanh nghiệp có thể xác định được sản phẩm, dịch vụ, thị trường mục tiêu hay các khoản chi phí cho hoạt động marketing...

Bản chất của mô hình kinh doanh chính là:

• Lựa chọn sản phẩm và dịch vụ mà doanh nghiệp sẽ kinh doanh
• Hình thức tiếp thị sản phẩm đến khách hàng
• Xác định các loại chi phí cho quá trình vận hành hoạt động kinh doanh
• Cách thức để tạo ra chuyển đổi từ đó mang lại lợi nhuận cao cho tổ chức

Mô hình kinh doanh là một khuôn mẫu mà doanh nghiệp sử dụng để mang lại lợi nhuận

Xem thêm: Mục tiêu kinh doanh là gì và cách xác định mục tiêu hiệu quả

 Những thành phần cơ bản của mô hình kinh doanh 

Trên thực tế, mỗi mô hình kinh doanh của từng doanh nghiệp sẽ mang nét đặc trưng riêng phù hợp với định hướng và điều kiện phát triển. Tuy nhiên đặc điểm chung của hầu hết mô hình kinh doanh hiệu quả sẽ bao gồm những thành phần cơ bản sau: 

• Tầm nhìn - Sứ mệnh: Tầm nhìn và sứ mệnh quyết định giá trị cốt lõi của doanh nghiệp. Hãy sử dụng nội dung tích cực, mang tính chất cung cấp lợi ích cho xã hội và người dùng khi định vị tầm nhìn.
• Mục tiêu chính: Mục tiêu có thể là doanh thu, thương hiệu, văn hoá doanh nghiệp, thị phần,... Cần xác định mục tiêu có thể đo lường được và mức độ ưu tiên trong sự phát triển lâu dài của doanh nghiệp. 
• Khó khăn đối với khách hàng mục tiêu : Mô hình kinh doanh là một vòng tròn kín với trọng tâm là khách hàng. Nhiệm vụ của bạn là xác định nhóm khách hàng sẽ quan tâm đến sản phẩm. Song song với đó, bạn cũng cần phải định vị được những khó khăn khách hàng sẽ gặp phải khi trải nghiệm sản phẩm của bạn. 
• Các giải pháp: Mô hình kinh doanh chất lượng sẽ có danh sách các giải pháp cho các vấn đề khó khăn của khách hàng. Cố gắng đảm bảo rằng khách hàng hiểu được lý do dẫn đến sự cố khi họ sử dụng sản phẩm của bạn. 
• Giá trị: Hãy luôn tạo ra giá trị mới, là đơn vị tiên phong thực hiện cải tiến sản phẩm, khiến chúng trở nên độc đáo.
• Kênh phân phối: Lựa chọn phương thức đẩy bán sản phẩm. Có thể phân phối trực tiếp, gián tiếp, độc quyền,.
• Nền tảng quảng bá sản phẩm: Lựa chọn phương tiện tiếp cận thị tường và các kênh bạn muôn sử dụng để quảng cáo và đẩy bán sản phẩm. 
• Cơ hội phát triển: Yếu tố này trong mô hình kinh doanh liên quan đến việc tìm kiếm các cách giúp doanh nghiệp phát triển hay cơ hội cải thiện hiệu quả kinh doanh. 
• Mô hình doanh thu: Được định hướng theo khuôn khổ xác định nguồn thu nhập hợp lý có thể theo đuổi.  
• Cấu trúc chi phí: Xác định các chi phí mà doanh nghiệp phải chi trả (chi phí cố định, chi phí biến đổi) và ước tính mức độ ảnh hưởng của nó tới việc định giá.

Vai trò của mô hình kinh doanh đối với doanh nghiệp

Việc xác định mô hình kinh doanh có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với các doanh nghiệp, bất kể quy mô vừa và nhỏ hay lớn. Với một mô hình kinh doanh phù hợp, các doanh nghiệp sẽ có cơ sở để nhận biết, xác định vị thế và xây dựng giá trị bền vững trên thị trường. Hiện nay, trong bối cảnh thị trường cạnh tranh khốc liệt thì các doanh nghiệp sẽ cần phải thay đổi mô hình kinh doanh liên tục để thích ứng và phát triển hơn.

• Xác định rõ định hướng phát triển doanh nghiệp.
• Nghiên cứu, định vị, phân nhóm khách hàng tiềm năng mang lại nguồn doanh thu tối ưu. 
• Tham mưu vào quá trình thiết lập kế hoạch tiếp cận khách hàng trên đa kênh. 
• Cung cấp giá trị lợi ích cao thông qua sản phẩm tới người tiêu dùng bằng những giải pháp tối ưu.
• Định vị và phát triển hiệu quả những nguồn lực chính của doanh nghiệp

15 mô hình kinh doanh phổ biến nhất hiện nay

Việc xác định được mô hình kinh doanh phù hợp sẽ là nhân tố quyết định đến sự thành công của quá trình kinh doanh với bất kỳ doanh nghiệp nào. Sau đây là danh sách 15 mô hình kinh doanh phổ biến mang lại hiệu quả cao nhất hiện nay mà mọi người có thể lựa chọn cho doanh nghiệp của mình.

Mô hình kinh doanh thương mại điện tử 

E-commerce marketplace business model đang nhận được tín hiệu sử dụng tích cực từ người dùng Việt. 

Khai thác được lợi thế của mạng internet, rất nhiều doanh nghiệp đã áp dụng mô hình này để bán hàng và thu lợi nhuận. Để xây dựng được mô hình này, bạn phải có trang web với danh mục sản phẩm trực tuyến để người mua lựa chọn sản phẩm và đặt hàng.

Mô hình kinh doanh 1 đổi 1 

Được kết hợp giữa mô hình lợi nhuận và mô hình phi lợi nhuận, mô hình 1 đổi 1 vừa giúp thu hút khách hàng vừa mang lại lợi nhuận và sự phát triển bền vững cho doanh nghiệp.

Mô hình kinh doanh bỏ kênh trung gian 

Để giảm bớt được nhiều chi phí, tăng lợi nhuận doanh thu và tạo mối quan hệ với khách hàng, các doanh nghiệp thường áp dụng mô hình này. Bạn có thể loại bỏ nhiều kênh trung gian trong chuỗi cung ứng và trực tiếp bán sản phẩm đó cho khách hàng.

Mô hình kinh doanh Agency 

Mô hình kinh doanh Agency tập hợp những công ty, chuyên gia tư vấn có trình độ chuyên môn cao và tích lũy nhiều kinh nghiệm để cung cấp các giải pháp marketing và những sản phẩm truyền thông chất lượng cho những đơn vị khác. Với mô hình này, bạn có thể tận dụng thương hiệu để tạo ra khách hàng tiềm năng và kiếm tiền từ nguồn traffic.

Mô hình kinh doanh Agency

Mô hình ẩn doanh thu 

Mô hình kinh doanh ẩn doanh thu với chiến lược cung cấp các ứng dụng miễn phí cho người dùng và kiếm được khoản lợi khổng lồ từ những dữ liệu của người dùng bằng cách tổng hợp thông tin khách hàng dựa trên lượt yêu thích, lượt tìm kiếm và bán chúng dưới hình thức quảng cáo cho doanh nghiệp.

Mô hình kinh doanh Privacy 

Mô hình Privacy dựa trên yếu tố bảo mật riêng tư đang chiếm lợi thế và được nhiều người dùng tin tưởng lựa chọn. Đây được xem là động lực chính giúp mang đến sự thành công và các giá trị phát triển bền vững cho doanh nghiệp.

Mô hình kinh doanh online

Mô hình kinh doanh online là hình thức kinh doanh cực kỳ phổ biến trên môi trường mạng, thông qua các kênh mạng xã hội như Zalo, Facebook, Youtube,..để quảng cáo sản phẩm, dịch vụ của doanh nghiệp. Tuy tiết kiệm được nhiều chi phí những mô hình cũng gặp các hạn chế như thất lạc sản phẩm, giao hàng chậm trễ và khách hàng không tin tưởng hoàn toàn vào sản phẩm.

Xem thêm: 11 mô hình kinh doanh online hiệu quả, nổi bật nhất hiện nay 2023

Mô hình tiếp thị liên kết 

Có liên quan đến mô hình kinh doanh quảng cáo, mô hình tiếp thị liên kết có thể dễ dàng tìm thấy trên mạng. Nó không quảng cáo một cách trực tiếp mà nhúng vào nội dung các liên kết. Khi khách hàng ấn vào link đó, bạn sẽ kiếm được tiền hoa hồng.

Mô hình tiếp thị liên kết 

Mô hình bán trả phí Freemium 

Mô hình tích hợp dịch vụ miễn phí và dịch vụ trả phí giúp tạo ra những đối tượng khách hàng tiềm năng và kích thích họ sử dụng các phiên bản trả phí. Ngoài ra, mô hình này cũng là cách để người dùng quảng bá sản phẩm của doanh nghiệp.

Mô hình kinh doanh Blockchain 

Bằng cách tận dụng công nghệ Blockchain và các hệ thống phân cấp hoạt động trong phạm vi trên toàn thế giới, mô hình Blockchain xử lý các giao dịch thông qua mật mã, mọi sự trao đổi và tương tác giữa mọi người sẽ được phân cấp và điểm danh.

Mô hình kinh doanh nhân bản 

Được sáng lập bởi Brunello Cucinelli, mô hình nhân bản với ba yếu tố cốt lõi là nghề thủ công Ý, định vị và phân phối độc quyền đã mang lại lợi nhuận khổng lồ cho doanh nghiệp của ông. Triết lý của mô hình này là tạo ra doanh thu nhưng không ảnh hưởng đến ai.

Mô hình kinh doanh hệ sinh thái 

Mô hình hệ sinh thái kinh doanh là mạng lưới bao gồm nhà cung cấp, nhà sản xuất, phân phối, khách hàng, đối thủ cạnh tranh và những doanh nghiệp có liên quan đến cung cấp dịch vụ, sản phẩm. Nếu doanh nghiệp nắm bắt và vận dụng được những quy tắc chiến lược này chắc chắn sẽ nhận được sự thành công lớn.

Mô hình kinh doanh nhượng quyền 

Với mô hình kinh doanh nhượng quyền, doanh nghiệp sẽ cung cấp thương hiệu, giấy phép kinh doanh, tài liệu đào tạo,.. cho bên được nhượng quyền để họ được phép bán các sản phẩm và dịch vụ của bên nhượng quyền. Bên nhượng quyền sẽ được trả tiền bản quyền và có thể nhận phần trăm doanh thu theo thoả thuận.

Mô hình kinh doanh nhượng quyền

Mô hình kinh doanh Canvas 

Là công cụ hữu ích dành cho những người khởi nghiệp, mô hình Canvas là bản mô phỏng các dự án mà công ty tạo ra các giá trị chỉ với một trang giấy. Mô hình này giúp doanh nghiệp tiết kiệm được thời gian, nhân lực và thoát khỏi tư duy tập trung phát triển các sản phẩm để hướng đến thiết kế mô hình.

Mô hình kinh doanh nhỏ gia đình 

Dù bạn đã xây dựng được một công ty gia đình với số vốn khổng lồ thì với mô hình này, bạn vẫn dễ dàng nắm giữ được các quy trình và khả năng kiểm soát được mọi hoạt động của công ty cùng với gia đình hoặc đối tác.

Xem thêm: Top 5 loại hình kinh doanh phổ biến nhất tại Việt Nam hiện nay

Quy trình 4 bước xây dựng mô hình kinh doanh hiệu quả 

Xây dựng được một mô hình hiệu quả cho doanh nghiệp là điều không phải dễ dàng và đơn giản. Tuy nhiên, về cơ bản thì bạn có thể áp dụng các bước dưới đây.

Bước 1: Khảo sát nhu cầu khách hàng

Tại bước tạo mô hình kinh doanh này, bạn cần xác định được đối tượng khách hàng mà mình hướng đến là ai? Họ có nhu cầu và sự quan tâm đối với sản phẩm nào? Những điều cần làm để thu hút các đối tượng đó? Từ đó, đưa ra các định hướng và ý tưởng kinh doanh phù hợp.

Bước 2: Xây dựng ý tưởng kinh doanh 

Bạn phải tạo được những sản phẩm với chất lượng, mẫu mã, giá cả đáp ứng được nhu cầu của khách hàng. Bên cạnh đó, bạn phải thường xuyên đổi mới và tạo nên những sản phẩm độc đáo để khách hàng thấy được chất lượng sản phẩm.

Để tạo ra một mô hình kinh doanh phù hợp cần trải qua quy trình 4 bước cơ bản

Bước 3: hoạch định chiến lược 

Doanh nghiệp nên thực hiện các chiến lược quảng bá sản phẩm bằng các phương pháp marketing khác nhau và tìm hiểu phản hồi của khách hàng, từ đó rút ra bài học cho mình để hoàn thiện sản phẩm theo chiều hướng tích cực hơn. 

Bước 4: Hoàn thiện mô hình kinh doanh và triển khai 

Khi đã hoàn tất các bước nói trên, doanh nghiệp cần thực tế hoá mô hình. Bạn cần chuẩn bị vốn, nguồn nhân lực, tiến hành thực hiện xây dựng cơ sở vật chất và liên kết với những đối tác tiềm năng để doanh nghiệp phát triển lâu dài và bền vững.

Casestudy: Mô hình kinh doanh của tiki có gì nổi bật?

Vẫn là một trong những nền tảng được người dùng ưa chuộng trước thị trường thương mại hoạt động mạnh mẽ, nổi bật kể đến có: Shopee, Lazada. Trước đây, mô hình kinh doanh của Tiki hướng đến mục tiêu phục vụ trực tiếp tới khách hàng, được gọi là mô hình B2C (Business To Customer). Nhận thấy nhu cầu thị trường thay đổi, vào năm 2017 Tiki chuyển sang mô hình sàn thương mại điện tử (Marketplace). Sản phẩm đẩy bán tới khách hàng dưới 2 hình thức: Sản phẩm Tiki nhập về bán và doanh nghiệp/cá nhân sử dụng nền tảng này để bán hàng. 

• Sản phẩm phân phối bởi Tiki: Còn được gọi là Tiki Trading, nhóm sản phẩm này được hệ thống Tiki nhập kho và đẩy bán đến khách hàng. Luôn đảm bảo chất lượng tốt nhất, một số sản phẩm sẽ được hưởng chế độ bảo hành theo nhà sản xuất. 
• Sản phẩm đến từ doanh nghiệp khác: Nhằm đảm bảo lợi ích và mức độ tin cậy từ khách hàng, thông tin của các doanh nghiệp tham gia bán hàng trên Tiki đều được hiển thị rõ ràng. Các đơn vị này cần tuân thủ các quy định, yêu cầu từ Tiki khi mở gian hàng trên nền tảng này. Hiện nay, nhiều hiệu sách thường lựa chọn Tiki là nền tảng phù hợp để đẩy bán sản phẩm.

Tiki Trading đảm bảo chất lượng sản phẩm tới tận tay người tiêu dùng.

Với bước chuyển mình, mô hình kinh doanh mới giúp Tiki trở thành nền tảng kinh doanh trực tuyến đa ngành lọt top 2 Việt Nam và thuộc top 6 sàn thương mại trực tuyến ở khu vực Đông Nam Á. Đến nay, khi không ngừng tối ưu giá trị lâu dài, nền tảng này nắm chắc chỗ đứng trong lòng người tiêu dùng.

Một số câu hỏi xoay quanh mô hình kinh doanh

Mô hình kinh doanh được chia làm mấy loại ?

Mô hình kinh doanh có thể được phân loại theo nhiều cách hiểu khác nhau. Trên thực tế, để áp dụng mô hình kinh doanh mang lại hiệu ứng doanh thu nổi bật, các doanh nghiệp đều trải qua quá trình tinh chỉnh, thực hiện đánh giá thay đổi rất nhiều. Điển hình như Amazon, không có mô hình kinh doanh nhất định. Nhìn chung các loại mô hình kinh doanh sẽ được xác định như sau: 

• Mô hình chuyển từ ống tới các nền tảng: Doanh nghiệp tạo ra sản phẩm và cung cấp nó tới người tiêu dùng theo dòng chảy, tương tự như ống nước.
• Mô hình kinh doanh theo nền tảng: Xây dựng dựa trên nguyên lí tạo ra môi trường kết nối người bán, người mua, từ đó hỗ trợ thực hiện giao dịch. Điển hình như trang thương mại điện tử, mạng xã hội.
• Mô hình kinh doanh theo định hướng từ người quản lí: Đòi hỏi nhà quản trị cần có kiến thức sâu rộng để định hướng doanh nghiệp của mình thực hiện mục tiêu kinh doanh.

Những yếu tố cần có để thiết kế mô hình kinh doanh hoàn hảo?

Để thiết kế mô hình kinh doanh mang lại những giá trị cao cho doanh nghiệp, bạn cần lưu ý những yếu tố sau:

Kế hoạch kinh doanh: Định hướng phát triển cho doanh nghiệp theo mục tiêu cụ thể trong khoảng thời gian cho phép. 

Ma trận BCG (Boston) đánh giá thị phần tăng trưởng: Bám sát vào biến động thị trường, khách hàng để định vị doanh nghiệp, mức độ ảnh hưởng của doanh nghiệp tới thị trường thông qua phần trăm thị phần. 

Mô hình 5 áp lực cạnh tranh: 

• Đối thủ cạnh tranh hiện tại của bạn: Là các doanh nghiệp có cùng phân khúc khách hàng và sản phẩm tương tự doanh nghiệp của bạn. 
• Đối thủ cạnh tranh tiềm ẩn: Những đơn vị có khả năng gia nhập cùng ngành với doanh nghiệp của bạn. 
• Khách hàng: Người trực tiếp mua sản phẩm, người sử dụng sản phẩm của bạn. 
• Nhà cung ứng: Đơn bị cung ứng sản phẩm trên thị trường.
•  Sản phẩm thay thế: Là những dòng sản phẩm mới, có công dụng và giá trị tương tự với sản phẩm của bạn

Đường tăng trưởng: Đường tăng trưởng giúp bạn theo dõi quá trình phát triển của sản phẩm - Quá trình tăng doanh số được thể hiện theo từng mốc thời gian. Hỗ trợ xác định thời điểm tung sản phẩm mới. 

Mô hình SWOT: Mô hình giúp nhà quản trị phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và nguy cơ tiềm ẩn của doanh nghiệp. Được ứng dụng phổ biến hiện nay bởi nó hỗ trợ tối đa việc xây dựng chiến lược kinh doanh, xây dựng thương hiệu, tiếp cận khách hàng và phát triển sản phẩm/dịch vụ. 

Mô hình doanh thu: Là những phương hướng hay chiến lược quản lý và sử dụng các nguồn doanh thu của doanh nghiệp. Thông qua mô hình doanh thu, bạn có thể tạo ra lợi nhuận mới, mức doanh thu cao hơn. 

Mô hình kinh doanh nào có tiềm năng tại Việt Nam?

Các doanh nghiệp trong nước đang lần lượt áp dụng và tối ưu các mô hình kinh doanh phổ biến trên thế giới. Sẽ khó tránh khỏi những mô hình không mang lại hiệu quả bởi không phù hợp với đối tượng mục tiêu hay thị trường phát triển. Tuy nhiên, dưới đây là một số mô hình kinh doanh có tiềm năng phát triển mạnh mẽ tại Việt Nam:

• Mô hình kinh doanh lưu động:  Hình thức hoạt động kinh doanh không có địa điểm cố định, được thực hiện qua các hình thức bán hàng trên các phương tiện có thể di chuyển được: Xe đẩy, xe tải, xe đạp... Bạn sẽ liên tưởng đến ngay những xe bán đồ ăn vặt, gánh rau,.. đậm chất Việt Nam. Mô hình này hiện nay chưa được áp dụng phổ biến hay thực hiện tối ưu hóa. Hiện nay, Highland đã áp dụng mô hình này và nhận được nhiều hiệu ứng tích cực từ phía người tiêu dùng.  
• Tiệm chăm sóc thú cưng chuyên nghiệp: Xu hướng nuôi thú cưng đang được phát triện mạnh tại Việt Nam trong những năm gần đây. Hiện nay, mô hình này đa phần xuất hiện ở các thành phố lớn là Hà Nội và Tp HCM, nhưng trong tương lai mô hình kinh doanh này hứa hẹn tiềm năng phát triển mạnh rõ rệt.
• Đấu giá: Tổ chức thông qua hình thức ai trả giá cao nhất sẽ sở hữu được sản phẩm, được xem là hoạt động bán hàng đặc biệt. 

Mô hình kinh doanh được xem là một trong những phương pháp giúp hợp lý hoá các quy trình và hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp. Nếu bạn đang tìm kiếm cho mình một ý tưởng để mở khoá cho cánh cổng kinh doanh của mình thì những mô hình được giới thiệu phía trên sẽ giúp bạn. Hy vọng, bạn sẽ lựa chọn được một mô hình phù hợp và mang đến nhiều lợi ích doanh thu cho doanh nghiệp.