M&A là gì và hướng dẫn quy trình thực hiện M&A hiệu quả theo 10 bước

Thương vụ M&A trong những năm gần đây ngày càng phổ biến và trở thành một làn sóng đầu tư mới đầy tiềm năng. Các giao dịch M&A giữa các đối tác trong và ngoài nước không ngừng gia tăng với quy mô và giá trị ngày càng lớn nhận được sự quan tâm lớn từ phía truyền thông.Cùng các chuyên gia Bizfly tìm hiểu M&A là gì và hướng dẫn quy trình thực hiện M&A hiệu quả theo 10 bước. Tham khảo kiến thức này trong nội dung sau.

M&A là gì?

M&A (Mergers and Acquisitions – Sáp nhập và Mua bán) là hành động giành quyền kiểm soát doanh nghiệp bằng hình thức sáp nhập hoặc mua bán giữa hai hay nhiều doanh nghiệp với nhau để có thể sở hữu được một bộ phận hoặc toàn bộ doanh nghiệp đó. Tuy nhiên, một thương vụ M&A không chỉ dừng lại ở việc sở hữu cổ phần mà mục đích chính của nó là tham gia và quyết định những vấn đề quan trọng, có tác động đến các hoạt động quản trị, hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp bị mua lại hoặc bị sát nhập.

Trong đó M&A được giải nghĩa như sau:

• Mergers (Sáp nhập): Là hình thức liên kết giữa các doanh nghiệp có cùng chung quy mô kinh doanh để tạo ra một doanh nghiệp hoàn toàn mới. Toàn bộ tài sản, quyền, nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp của công ty sáp nhập sẽ được chuyển sang công ty nhận sáp nhập. 
• Acquisitions (Mua bán): Là hình thức trong đó, doanh nghiệp lớn sẽ mua lại các doanh nghiệp nhỏ và yếu hơn. Các doanh nghiệp nhỏ này vẫn giữ tư cách pháp nhân cũ và doanh nghiệp lớn sẽ có quyền sở hữu hợp pháp các doanh nghiệp mà họ đã mua.

Lợi ích khi triển khai M&A

M&A được nhận định sẽ tạo ra các giá trị tăng thêm nhờ khả năng mở rộng thị phần, giảm chi phí, tạo ra cơ hội tăng trưởng mới và doanh thu. Ngoài ra, một số lợi ích khác bạn sẽ nhận được khi triển khai M&A đó là:

• Nâng cao quy mô doanh nghiệp: Việc sáp nhập và mua bán doanh nghiệp sẽ giúp doanh nghiệp bạn dễ dàng thâm nhập vào thị trường mới, mở rộng phạm vi phân phối, có thêm một dây chuyền sản xuất mới, mở rộng các chi nhánh, dự án hay các giao dịch. Khi quy mô tăng, phân phối hàng hóa được đẩy mạnh thì doanh nghiệp sẽ chiếm được thị phần lớn hơn.
• Giảm chi phí nhân lực: M&A là dịp để doanh nghiệp có thể tiến hành sàng lọc lại những vị trí làm việc kém hiệu quả để từ đó tiếp nhận được các nguồn lap động mới có kỹ năng tốt hơn và kinh nghiệm nhiều hơn.
• Cải thiện nguồn lực tài chính: Sức mạnh về tài chính của doanh nghiệp sẽ được cải thiện đáng kể sau khi triển khai M&A. Bởi sau M&A, doanh nghiệp sẽ tăng thêm nguồn vốn sử dụng, chia sẻ rủi ro và tăng cường tính minh bạch về vấn đề tài chính.
• Nâng cao trình độ công nghệ và kỹ thuật: Thông qua việc triển khai M&A, các doanh nghiệp có thể tận dụng tối đa các công nghệ hay kỹ thuật của nhau để tạo ra lợi thế cạnh tranh lớn hơn trên thị trường. Nguồn vốn dồi dào nhận được từ M&A cũng là điều kiện thuận lợi để trang bị công nghệ hiện đại.

Các cách thức thực hiện M&A phổ biến 

Bạn có thể thực hiện M&A theo một số cách thức phổ biến như sau:

M&A theo chiều ngang

Đây là hình thức sáp nhập và mua bán giữa các doanh nghiệp cùng ngành, cùng một giai đoạn sản xuất và cùng cung cấp các dòng sản phẩm hay dịch tương tự hoặc giống nhau cho người tiêu dùng cuối cùng. M&A theo chiều ngang là một chiến lược quan trọng giúp doanh nghiệp tăng trưởng và phát triển. Cùng với đó, hình thức này cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro, do đó các doanh nghiệp cần cân nhắc kỹ lưỡng trước khi thực hiện bất kỳ thương vụ nào.

M&A theo chiều dọc

Cách thức này được thực hiện với mục đích kết hợp hai hay nhiều doanh nghiệp có cùng một chuỗi giá trị sản xuất chung dịch vụ nhưng khác biệt về giai đoạn sản xuất mà mỗi doanh nghiệp đang hoạt động. Hoạt động M&A theo chiều dọc mang lại những đặc điểm nổi bật giúp doanh nghiệp kiểm soát và nâng cao chất lượng sản phẩm, bao gồm:

•  Kiểm soát nguồn nguyên liệu
• Tăng cường khả năng kiểm soát quy trình sản xuất
• Tối ưu hóa hiệu quả hoạt động
• Nâng cao khả năng đổi mới

M&A kết hợp

Đây là hình thức sáp nhập và mua bán nhằm mục đích hình thành lên các tập đoàn. Hình thức này được diễn ra giữa các doanh nghiệp cùng phục vụ cho một đối tượng khách hàng mục tiêu trong một lĩnh vực cụ thể nhưng sản phẩm và dịch vụ mà họ cung cấp lại không giống nhau. Các sản phẩm có thể được bổ sung hoặc đi cùng nhau. Hình thức M&A này mang lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp như:

• Đa dạng hóa danh mục sản phẩm
• Tăng doanh thu
• Giảm thiểu rủi ro
• Tận dụng triệt để nguồn tài nguyên khách hàng sẵn có
• Tăng cường năng lực cạnh tranh
• Mở rộng thị phần

Quy trình các bước thực hiện M&A 

Quy trình M&A có nhiều bước và việc hoàn thành có thể kéo dài từ 6 tháng đến 1 năm để hoàn thành. Nhìn chung, quy trình M&A bao gồm các bước sau:

• Bước 1: Xây dựng chiến lược M&A: Người quản lý cần thực hiện việc xây dựng và phát triển chiến lược M&A một cách rõ ràng về kết quả mong muốn đạt được từ M&A và phương thức để đạt được kết quả đó.
• Bước 2: Xác định tiêu chí tìm kiếm M&A: Xác định các tiêu chí chính như lợi nhuận, cơ sở khách hàng hay vị trí địa lý để doanh nghiệp xác định được các công ty mục tiêu tiềm năng.
• Bước 3: Đánh giá mục tiêu tiềm năng: Sử dụng các tiêu chí tìm kiếm đã xác định để đánh giá các công ty mục tiêu từ danh sách chung.
• Bước 4: Lập kế hoạch M&A: Doanh nghiệp cần liên hệ với một hoặc nhiều công ty đáp ứng đủ tiêu chí để có thêm thông tin và đánh giá mức độ phù hợp về vấn đề sáp nhập hoặc mua lại công ty mục tiêu.
• Bước 5: Phân tích định giá: Từ những thông tin thu được,doanh nghiệp cần đưa ra đánh giá thêm về mục tiêu để đưa ra giá mua phù hợp.
• Bước 6: Đàm phán: Sau khi định giá và có đủ thông tin để xây dựng một kiến nghị hợp lý, doanh nghiệp cần trình bày đề xuất ban đầu để hai bên cùng thương lượng chi tiết các điều khoản.
• Bước 7: Thẩm định: Tiến hành kiểm tra và phân tích chi tiết mọi khía cạnh hoạt động của công ty mục tiêu để xác nhận hoặc điều chỉnh giá phù hợp.
• Bước 8: Hợp đồng: Khi xác nhận không có vấn đề phát sinh, hợp đồng mua bán được thực hiện, hai bên cùng đưa ra quyết định cuối cùng về thỏa thuận mua hàng.
• Bước 9: Tài chính: Khi ký kết thỏa thuận, các nhà đầu tư thường sẽ nhận được cổ phiếu mở rộng của công ty mua lại được tạo bởi M&A.
• Bước 10: Kết thúc giao dịch: Hai bên doanh nghiệp làm việc cùng nhau trong quá trình M&A sẽ đưa ra một số điều chỉnh về tài chính sau khi kết thúc giao dịch. Người mua phải đảm bảo tích hợp công ty mục tiêu vào công ty mẹ hoặc cho phép họ hoạt động như một doanh nghiệp hoàn toàn độc lập.

Cách định giá M&A

Để thực hiện một thương vụ M&A thành công, việc định giá và tính toán giá trị cổ phần cũng như tài sản của công ty là vô cùng quan trọng. Dưới đây là một số phương pháp định giá phổ biến trong M&A:

• Phân tích giá trị doanh nghiệp (Enterprise Value, EV): Là thước đo giá trị toàn bộ doanh nghiệp, bao gồm cả vốn chủ sở hữu(equity), nợ và quỹ tiền(cash).
• Đo lường vốn chủ sở hữu (Equity Value): Chỉ tính giá trị thị trường của vốn chủ sở hữu (equity) của doanh nghiệp.
• Xác định tỷ lệ đổi trao đổi (Exchange Ratio): Là tỷ lệ quy đổi giá trị của các công ty trong quá trình trao đổi cổ phần trong các hoạt động M&A. Nó thể hiện số lượng cổ phiếu của công ty A cần thiết để đổi lấy một cổ phiếu của công ty B. Tỷ lệ này được tính dựa theo giá trung bình về cổ phiếu của các công ty đang hoạt động trên thị trường. 
• Xác định tỷ lệ P/E (Price-to-Earnings Ratio): Chỉ số tài chính cơ bản được sử dụng để đánh giá giá trị của cổ phiếu. Chỉ số này giúp nhà đầu tư xác định xem giá cổ phiếu hiện tại có cao hay thấp so với thu nhập 

Một số thương vụ M&A nổi tiếng tại Việt Nam 

Dưới đây là một số thương vụ M&A nổi tiếng tại Việt Nam mà bạn có thể tìm hiểu để nắm rõ về thương vụ này:

Central Group – Big C

Tập đoàn đến từ Thái Lan Central Group đã ghi dấu ấn lớn trong ngành bán lẻ Việt Nam với thương vụ đầu tư 1,14 tỷ USD để sở hữu Big C của VIệt Nam vào quý 2 năm 2016 với mục đích thâu tóm thị trường mảng bán lẻ. Đây là một trong những thương vụ M&A đình đám nhất thị trường Việt Nam thời điểm đó. Thương vụ này giúp Central Group vượt qua Saigon Co.op để trở thành nhà bán lẻ lớn thứ 2 tại Việt Nam, chỉ sau Thế giới Di động. Hàng hóa Thái Lan vào Việt Nam nhiều hơn, thương vụ này góp phần gia tăng tính cạnh tranh trong ngành bán lẻ Việt Nam, mang lại nhiều lợi ích cho người tiêu dùng.

SK Group - Vingroup 

Năm 2019, SK Group đã đầu tư 1 tỷ USD mua 6,1% cổ phần của Vingroup, tập đoàn tư nhân lớn nhất Việt Nam, sau thương vụ này, SK Group trở thành cổ đông ngoại lớn nhất của Vingroup. Nhờ thương vụ tỷ đô này, SK group đã tiếp cận được thị trường Việt Nam đầy tiềm năng, mở rộng hoạt động kinh doanh sang và nâng cao năng lực cạnh tranh trong lĩnh vực xe điện và năng lượng tái tạo. Thương vụ M&A giữa SK Group và Vingroup được đánh giá là một thương vụ thành công, thương vụ này mang lại nhiều lợi ích cho cả hai tập đoàn, góp phần phát triển ngành công nghiệp xe điện và năng lượng tái tạo tại Việt Nam.

GIC Private Limited - Vinhomes

Vào tháng 4 năm 2018, GIC Private Limited, quỹ đầu tư của chính phủ Singapore đã hoàn thành xong thương vụ M&A với VInhomes (công ty thành viên của tập đoàn Vingroup) với giá trị 1,3 Tỷ USD tương đương 153,85 triệu cổ phiếu Vinhomes(5,74% quyền sở hữu). Đây là một thương vụ M&A thành công trong lĩnh vực bất động sản Việt Nam. Thương vụ này được đánh giá thành công vì những lợi ích to lớn mà hai phía nhận được như: Vinhomes có thêm nguồn lực tài chính để phát triển, GIC đạt được lợi nhuận từ khoản đầu tư,.. thương vụ này cũng góp phần thu hút vốn đầu tư nước ngoài vào thị trường bất động sản Việt Nam.

ThaiBev - Sabeco

Không chỉ chiếm thị phần lớn nhất trên thị trường  bia Việt Nam với 41% thị phần trong ngành công nghiệp bia Việt Nam, Sabeco còn được biết đến rộng rãi ở các nước trong khu vực châu Á. Năm 2022, công ty này đã bán 53,59% cổ phần  với giá 4.8 tỷ USD cho Công ty Thai Beverage - tập đoàn đồ uống khổng lồ đến từ Thái Lan. Thương vụ tỷ đô này đánh dấu bước ngoặt quan trọng, mở ra cánh cửa cho ThaiBev nói riêng và Các doanh nghiệp Thái nói chung thâm nhập và tiếp cận thị trường đầy tiềm năng tại Việt Nam.

Mỗi thương vụ M&A đều là một quá trình phức tạp bao gồm nhiều giai đoạn kéo dài và liên quan tới các vấn đề khác nhau như tài chính, lao động, kinh tế, đất đai, pháp lý và pháp luật. Các bên tham gia M&A và đóng vai trò là người quản trị cần biết cách dung hoà lợi ích thì doanh nghiệp mới có vị thế và phát triển bền vững.